Μέγαρα και Φυλή μπροστά, έλλειμμα για το κέντρο του Θριάσιου Πεδίου

Σε παλαιότερη έρευνά μας για τις ενδοπεριφερειακές ανισότητες στην Αττική, είχαμε αναδείξει τον κομβικό ρόλο του τότε Δήμου Άνω Λιοσίων στην υπερσυγκέντρωση των συγχρηματοδοτούμενων πόρων (ΚΠΣ 2000-2006) στο χωρικό επίπεδο της Δυτικής Αττικής και είχαμε συσχετίσει αυτό το εύρημα με μεταβλητές, όπως η ύπαρξη και λειτουργία του ΧΥΤΑ και η ανάγκη αντιμετώπισης των συνεπειών του σεισμού του 1999. Περαιτέρω, είχαμε εντοπίσει το παράδοξο της υποχρηματοδότησης των Δήμων Ασπροπύργου και Ελευσίνας που όχι μόνο επηρεάζονταν αρνητικά από τη λειτουργία του ΧΥΤΑ αλλά είχαν να αντιμετωπίσουν και τις εξόχως αρνητικές συνέπειες εκτεταμένων οχλουσών δραστηριοτήτων, όπως τα διυλιστήρια και οι ρυπογόνες βιομηχανίες (βλ. http://www.ekdd.gr/ekdda/files/ergasies_esdd/19/3/1353.pdf).

Την περίοδο 2000-2006, οι Δήμοι Άνω Λιοσίων, Φυλής και Βιλίων ήταν οι μόνοι που απολάμβαναν θετικού δείκτη εύνοιας/επίδοσης, αφού η χρηματοδοτική βαρύτητά τους (σύνολο χρηματοδοτήσεων ΕΣΠΑ για έργα ως % της συνολικής χρηματοδότησης της Δυτικής Αττικής) ήταν μεγαλύτερη από την αντίστοιχη πληθυσμιακή τους βαρύτητα (πληθυσμός ως % του συνολικού πληθυσμού της Δυτικής Αττικής). Αντιθέτως, οι Δήμοι Μεγάρων και Ασπροπύργου χαρακτηρίζονταν από υποχρηματοδότηση με δείκτη εύνοιας/επίδοσης 72,3% και 45,6% αντίστοιχα, ενώ ο Δήμος Ελευσίνας συγκέντρωνε μόλις το 17% των πόρων που θα αντιστοιχούσαν στην πληθυσμιακή τους βαρύτητα. Τα ανωτέρω στοιχεία έδειχναν ότι η ανατολική πλευρά του Θριάσιου Πεδίου (Άνω Λιόσια- Φυλή) συγκέντρωνε τη συντριπτική πλειοψηφία των συγχρηματοδοτούμενων πόρων, η Μεγαρίδα προσπαθούσε να αντισταθμίσει σε κάποιο βαθμό αυτή την τάση και η κεντρική περιοχή του Θριασίου (Ελευσίνα και Ασπρόπυργος) παρέμενε πραγματικά εκτός σημαντικής στήριξης την προγραμματική περίοδο 2000-2006.

Σήμερα έχουμε στη διάθεσή μας τα στοιχεία (ποσοτικά- χρηματοοικονομικά) για τα συγχρηματοδοτούμενα έργα της περιόδου 2007-2013 (ΕΣΠΑ) και μπορούμε με συστηματικό τρόπο να ερευνήσουμε τυχόν διατήρηση ή ανατροπή της τάσης της περιόδου 2000-2006 στη Δυτική Αττική και ειδικότερα στους Δήμους της στη βάση τριών κριτηρίων: α) Τον αριθμό έργων που συγκέντρωσε κάθε Δήμος, β) Τις δαπάνες (ευρώ) ανά μόνιμο κάτοικό τους και γ) Την επίδοση/ εύνοια, δηλ. το λόγο χρηματοδοτικής βαρύτητας προς πληθυσμιακής βαρύτητας στο χωρικό επίπεδο της Δυτικής Αττικής (δηλ. πόσα ευρώ δαπανήθηκαν παραπάνω από αυτό που αναλογούσε με καθαρά πληθυσμιακά κριτήρια). Η ανάλυση αυτή αποκτά ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον λόγω των μεταβολών που επέφερε ο Καλλικράτης στη συγκρότηση της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης.

Σε επίπεδο λοιπόν Δήμων της Περιφερειακής Ενότητας Δυτικής Αττικής κατά την προγραμματική περίοδο 2007-2013, ο νυν Δήμος Φυλής (Φυλή, Άνω Λιόσια, Ζεφύρι) συγκέντρωσε 19 σε σύνολο 40 συγχρηματοδοτούμενων έργων για όλη την Δυτική Αττική, ποσοστό 40%, ακολουθούμενος από τον Δήμο Μάνδρας- Ειδυλλίας (Μάνδρα, Βίλλια, Ερυθρές) με το 23% των έργων και τα Μέγαρα (Μέγαρα, Νέα Πέραμος) με το 19% των έργων. Οι Δήμοι Ελευσίνας (Ελευσίνα, Μαγούλα) και Ασπροπύργου παρέμειναν σε μειονεκτικότερη συγκριτικά θέση συγκεντρώνοντας το 12% και 6% των έργων της Δυτικής Αττικής αντιστοίχως. Σε σχέση με την περίοδο 2000-2006 (3ο ΚΠΣ), η περιοχή της Φυλής έχει οριακά βελτιώσει τη θέση της (συγκέντρωνε τότε το 38% των έργων της Δυτικής Αττικής), η Ελευσίνα και τα Μέγαρα χαρακτηρίζονται από σταθερότητα ενώ Ασπρόπυργος και Μάνδρα- Ειδυλλία καταγράφουν σημαντική μείωση στο συνολικό αριθμό έργων.

Με κριτήριο τις δαπάνες συγχρηματοδοτούμενων πόρων, ο Δήμος Μεγαρέων συγκέντρωσε 905 ευρώ ανά μόνιμο κάτοικο ακολουθούμενος από τον Δήμο Φυλής με 733 ευρώ Ο Δήμος Μάνδρας- Ειδυλλίας βρίσκεται σε μια ενδιάμεση θέση με 527 ευρώ, ενώ τα χαμηλότερα ποσά καταγράφονται στους Δήμους Ασπροπύργου και Ελευσίνας με 180 και 141 ευρώ αντιστοίχως.

Σε σχέση με την περίοδο 2000-2006 (3ο ΚΠΣ), καταγράφονται σημαντικές διαφοροποιήσεις. Ο Δήμος Μεγαρέων έκανε ένα πραγματικό άλμα από τα 77 ευρώ ανά μόνιμο κάτοικο (2000-2006) στα 905 ευρώ την περίοδο 2007-2013. Ο Δήμος Φυλής μπορεί να διατηρεί μεν την δεύτερη υψηλότερη θέση, ωστόσο καταγράφει πολύ μεγάλη μείωση σε σχέση με τα 2537 ευρώ ανά μόνιμο κάτοικο που συγκέντρωσε την περίοδο 2000-2006. Οι λοιποί Δήμοι εμφανίζουν σημαντικές αυξήσεις συγκριτικά με την προηγούμενη προγραμματική περίοδο, σχεδόν διπλάσιες και για τις τρείς περιοχές.

Με κριτήριο την επίδοση/ εύνοια, δηλ. το λόγο χρηματοδοτικής βαρύτητας ως προς την πληθυσμιακή βαρύτητα στο χωρικό επίπεδο της Δυτικής Αττικής, ο Δήμος Μεγαρέων κατέγραψε την υψηλότερη επίδοση στην περιοχή με δείκτη 169 (δηλαδή απέσπασε 169% των συγχρηματοδοτούμενων πόρων που θα αντιστοιχούσε στην πληθυσμιακή βαρύτητά του), ακολουθούμενος από τον Δήμο Φυλής με 136,9. Ο Δήμος Μάνδρας- Ειδυλλίας βρίσκεται σε μια ενδιάμεση θέση με δείκτη 98,3 ενώ οι χαμηλότεροι δείκτες καταγράφονται στους Δήμους Ασπροπύργου και Ελευσίνας με 33,6 και 26,3 αντιστοίχως.

Σε σχέση με την περίοδο 2000-2006 (3ο ΚΠΣ), καταγράφονται επίσης σημαντικές διαφοροποιήσεις. Ο Δήμος Μεγαρέων χαρακτηρίζεται από εκτίναξη της επίδοσής του σε σχέση με το 10 της περιόδου 2000-2006, ο Δήμος Φυλής υποχώρησε σχεδόν κατά 60% ενώ οι περιοχές των Δήμων Μάνδρας- Ειδυλλίας, Ασπροπύργου και Ελευσίνας διπλασίασαν ή και τριπλασίασαν τις σχετικές επιδόσεις τους.

Καταληκτικά, θα λέγαμε ότι – εκτός των ανωτέρω διαφοροποιήσεων ανά περιοχή-η Δυτική Αττική κατά την περίοδο 2007-2013 έχει ένα πιο ισορροπημένο χάρτη συγχρηματοδοτούμενων πόρων αφού η Μεγαρίδα ενισχύθηκε σημαντικά έναντι του μονοπολικού χαρακτήρα της περιόδου 2000-2006 που χαρακτηριζόταν από την εξαιρετική βαρύτητα του τότε Δήμου Άνω Λιοσίων. Ωστόσο, παραμένει η εξαιρετικά αρνητική θέση του κεντρικού τομέα του Θριασίου πεδίου. Οι περιοχές των Δήμων Ασπροπύργου και Ελευσίνας, παρά το γεγονός ότι αντιπροσωπεύουν περίπου το 30% του μόνιμου πληθυσμού της Δυτικής Αττικής, χαρακτηρίζονται από σημαντικά αναπτυξιακά πλεονεκτήματα αλλά και εξαιρετικές περιβαλλοντικές και υγειονομικές επιβαρύνσεις (πχ., βαριά βιομηχανία, υπερτοπικά δίκτυα μεταφορών, αεροδρόμιο, διυλιστήρια) και αντιμετωπίζουν οξυμμένα κοινωνικά προβλήματα, συγκεντρώνουν ένα πολύ χαμηλό ποσοστό συγχρηματοδοτούμενων πόρων συγκριτικά με αυτό που θα δικαιολογούσε και θα απαιτούσε η πληθυσμιακή βαρύτητά τους στη Δυτική Αττική, η ανάγκη ενίσχυσης των ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων τους αλλά και η αξίωση αντισταθμίσματος για τις περιβαλλοντικές, υγειονομικές και κοινωνικές πληγές τους.

Η Δυτική Αττική, παρά την ενίσχυση της Μεγαρίδας, συνεχίζει να έχει πολλές και βαθιές ανοικτές πληγές στο Θριάσιο πεδίο (από τον ΧΥΤΑ μέχρι τις λοιπές οχλούσες δραστηριότητες, το χωροταξικό χάος, τις ελλείψεις υποδομών, τους θύλακες εξαιρετικής φτώχειας και αποκλεισμού κ.ά.). Η αντιμετώπιση των πληγών αυτών απαιτεί ενδυνάμωση της τοπικής αυτοδιοίκησης α΄και β΄βαθμού, ιδιαίτερα της χωρικής Αντιπεριφέρειας και την κατάρτιση ενός ειδικού οικονομικού και κοινωνικού αναπτυξιακού προγράμματος για την περιοχή στα πρότυπα των αντίστοιχων για περιοχές της χώρας με ειδικά προβλήματα και ιδιαίτερη αναπτυξιακή προοπτική σε επίπεδο περιφερειακό, εθνικό, ακόμα και ευρύτερα ευρωπαϊκό. Η ιδιαίτερη στάθμιση της χωματερής φαίνεται ότι δεν «εγκλώβισε» μόνο την περιοχή του νυν Δήμου Φυλής σε έλλειψη διαφοροποίησης του παραγωγικού προτύπου του αλλά συνέβαλε δευτερογενώς και στη γενικότερη «αφαίμαξη» σημαντικών πόρων από το λοιπό Θριάσιο πεδίο, πόρων αναγκαίων για την κάλυψη των ελλειμμάτων υποδομών και την ενίσχυση της οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής ανάταξής του.

Με αυτή τη σκέψη κατά νου, θα λέγαμε ότι η προγραμματική περίοδος 2014-2020 πρέπει να οδηγήσει σε αύξηση πόρων για την Δυτική Αττική προς την εναλλακτική διαχείριση των απορριμμάτων, το κλείσιμο της χωματερής, την αποκατάσταση και μεταφροντίδα όλων των ανοικτών πληγών στο Θριάσιο πεδίο, η βελτίωση των υποδομών και την ενίσχυση της ποιότητας ζωής των κατοίκων.